Vrouwen en hart- en vaatziekten: een lange weg te gaan

In de jaren 60 werd gedacht dat hartinfarcten echte mannenziekten waren. Gelukkig weten we nu beter. Er wordt veel onderzoek gedaan naar hart- en vaatziekten bij vrouwen. Dit vergroot de kans op goede en eerlijke zorg. We hebben nog een lange weg te gaan, maar we zijn al ver gekomen. We nemen je graag mee op deze reis met bijzondere verhalen en een blik op de toekomst.

In de jaren 60 en 70 overleden er meer mannen aan hartinfarcten dan vrouwen. Er was een stijging van hartinfarcten, vooral bij mannen van middelbare leeftijd. Dit was in 1964 zelfs de reden om de Hartstichting op te richten.

Vrouwen vaak overgeslagen

We komen van ver. In de jaren 70 moedigde de Hartstichting vrouwen aan om goed voor hun man te zorgen. De focus lag dus op mannen. Jarenlang stonden mannen centraal bij het vaststellen en behandelen van hart- en vaatziekten. Daarom werden vooral mannen gekozen als deelnemers voor onderzoeken. Veel vrouwen, die vaak pas op latere leeftijd hart- en vaatziekten kregen, werden overgeslagen.

Dat betekent niet dat vrouwen niets hebben aan onderzoek naar hart- en vaatziekten bij mannen. Het hart van een vrouw is hetzelfde gebouwd als dat van een man. Veel onderzoeksresultaten en medicijnen zijn dus ook nuttig voor vrouwen.

Welke klachten hebben vrouwen?

Toch kunnen de symptomen en oorzaken van hart- en vaatziekten anders zijn bij vrouwen. Deze verschillen werden lang onderschat en niet genoeg herkend. Dit komt door het gebrek aan onderzoek naar vrouwen. Hierdoor liepen vrouwen vaak te lang rond met hartproblemen.

In de jaren 90 veranderde dit. Het bleek dat er zelfs meer vrouwen overleden aan hart- en vaatziekten dan mannen. De Hartstichting steunde in 1995 voor het eerst onderzoek naar hart- en vaatziekten bij vrouwen. Door campagnes werden mensen bewuster dat ook vrouwen het slachtoffer kunnen worden van hart- en vaatziekten. Bijvoorbeeld de campagne ‘Hart- en vaatziekten discrimineren niet’.

Stijve hartspier

Dankzij meer onderzoek naar de verschillen tussen mannen en vrouwen, werden er belangrijke ontdekkingen gedaan. Bijvoorbeeld dat vrouwen vaker dan mannen hartfalen krijgen door een stijve hartspier. Cardiologen dachten lang dat hartfalen vooral betekende dat de hartspier niet goed kon knijpen. Nu weten we dat een stijve hartspier, die goed kan knijpen maar niet goed kan ontspannen, hartfalen kan veroorzaken. Deze vorm van hartfalen komt vaker voor bij vrouwen en werd vroeger vaak gemist.

Elles heeft restrictieve cardiomyopathie

Elles was pas 26 jaar toen ze een hartspierziekte bleek te hebben na meerdere herseninfarcten. Ze gebruikt medicijnen en leeft gezond. Daarnaast geniet ze volop van het leven.

Voorlopers in de cardiologie

Vanaf die periode verandert er steeds meer. Zeker in het begin streed bijvoorbeeld cardiologe Angela Maas voor meer aandacht voor hartziekten bij vrouwen. En een betere zorg voor vrouwelijke hartpatiënten. Dankzij deze inzet is er nu meer aandacht voor de verschillen tussen mannen en vrouwen.

Wil je meer ontdekken over je hart? In ‘Vrouw&hart’ lees je alles wat elke vrouw moet weten over haar hart. Van belangrijke informatie en handige tips, tot verhalen van cardiologen, wetenschappers en vrouwen zoals jij.

Dress Red Day

In 2010 startte de Hartstichting de campagne Dress Red Day. Dit succesvolle evenement keert elk jaar terug en is bekend door heel Nederland. Iedereen die dit doel een warm hart toewenst, kleedt zich in het rood. Zo wordt aandacht gevraagd voor hart- en vaatziekten bij vrouwen. Het zorgt voor bewustzijn bij medische professionals, onderzoekers en alle andere Nederlanders.

Minder duidelijke klachten

Zo is er, bij vrouwen en medische professionals, meer aandacht voor het herkennen van klachten bij vrouwen. Ook klachten waarbij je niet gelijk aan hartproblemen denkt, zoals duizeligheid, vermoeidheid en benauwdheid.

Annemiek had 'vage' klachten

Minder duidelijke klachten komen vaker voor bij vrouwen. Zo liep Annemiek 10 jaar rond met onduidelijke klachten. Toen zij 52 jaar oud was, kreeg ze een hartinfarct.

Portretfoto van Annemiek voor een vijver.

Onderzoeksagenda van 2014 tot 2024

De Hartstichting wilde dat onderzoek meer opleverde voor patiënten én de samenleving. Daarom werd in 2014 een onderzoeksagenda gemaakt. Zo konden onderzoekers, beleidsmakers, professionals, burgers en patiënten meedenken over belangrijke onderzoeksthema's. Iedereen kon stemmen op onderwerpen waar de komende 10 jaar meer onderzoek, aandacht en geld naartoe moest. Hierdoor werd onderzoek naar hart- en vaatziekten bij vrouwen een van de prioriteiten van de Hartstichting.

In 2015 gingen we nog een stap verder. Vanaf toen zijn er extra regels voor onderzoekers die financiering aanvragen bij de Hartstichting. Zij zijn verplicht om te kijken naar de verschillen tussen mannen en vrouwen bij hun onderzoeksuitkomsten.

Belangrijke ontdekkingen

De strijd voor meer aandacht voor hart- en vaatziekten bij vrouwen heeft steeds meer resultaat. Ook in wetenschappelijk onderzoek. Er volgen publicaties die de kennis over hart- en vaatziekten en hartgezondheid van vrouwen voor altijd veranderen.

Zo weten cardiologen nu bijvoorbeeld dat hartklachten ook veroorzaakt kunnen worden door verkrampingen van de bloedvaten. En door verstoppingen in de kleine bloedvaatjes. Dit komt ook voor bij mannen, maar vaker bij vrouwen. Deze bloedvaten zijn erg klein. Daardoor is dotteren of een stent plaatsen, zoals bij dichtgeslibde kransslagaderen, geen optie. Deze problemen zijn ook niet te zien bij een standaard hartkatheterisatie. Het vaststellen en behandelen van deze aandoeningen schiet nog te kort.

Zwangerschap en hormonen

Verder werd in 2020, na onderzoek van Gerbrand Zoet van het UMC Utrecht, gewerkt aan een risicotest voor zwangere vrouwen. Dit onderzoek werd gesteund door de Hartstichting. Het onderzoek ging over vrouwen die een zwangerschapsvergiftiging hadden gehad. Zij bleken 2 tot 8 keer meer risico lopen op hart- en vaatproblemen in de toekomst. Sinds deze tijd is er ook meer aandacht voor hormonen bij de ontwikkeling van hart- en vaatziekten.

Loes liep extra risico na zwangerschapsproblemen

Loes was pas 42 toen zij een hartinfarct kreeg. Tijdens haar zwangerschap had ze een extreem hoge bloeddruk. DIt heeft mogelijk bijgedragen aan de hartinfarct op jonge leeftijd.

De Hartstichting wil dat hart- en vaatziekten bij vrouwen net zo goed voorkomen, ontdekt en behandeld worden als bij mannen. Er komen nog veel mooie onderzoeken aan. Wetenschappers zullen bijvoorbeeld onderzoeken of het risico op hart- en vaatziekten bij vrouwen te zien is aan de placenta.

Met een groot landelijk onderzoek wil de Hartstichting de zorg voor vrouwen met hart- en vaatziekten verbeteren. In het IMPRESS-onderzoek willen we bijvoorbeeld meer leren over de processen vóór het ontwikkelen van ziektes. Zo kunnen we vrouwen met een hoog risico eerder opsporen en vrouwelijke patiënten beter behandelen.